Βασιλικό Πωγωνίου Vasiliko Pogoni

Αυτό είναι το χωριό καταγωγής του αειμνήστου πατρός μου Νικολάου Τίλη στην Ήπειρο,το Βασιλικό.

Ένα μικρό χωριουδάκι 60-70 μονίμων κατοίκων στην επαρχία Πωγωνίου,ίσως την πιο ανέγγιχτη από την αλόγιστη και βίαια τουριστική ανάπτυξη περιοχή της Ελλάδας,ανάμεσα στην Κόνιτσα και στα Ιωάννινα σε ιδανικό υψόμετρο 800 μέτρων με πλούσια υπόγεια νερά και οργιώδη βλάστηση:Το Βασιλικό ( Τσαραπλανά η παλιά του ονομασία προερχόμενη απο το σλαβο-αρβανίτικο τσάρα πλανίνο= χωριό του τσάρου δηλαδή του βασιλιά,του άρχοντα ).

To μικρό χωριό αυτό κατόρθωσε να “χαρίσει” στην Ελλάδα και σε όλη την Ορθοδοξία έναν 

οικουμενικό Πατριάρχη,τον Αθηναγόρα  τον κατά κόσμον  Αριστοκλή-Δημήτριο Σπύρου.

( το σπίτι του οποίου κατοικείται ακόμη απο τους επιγόνους του και στο οποίο λειτουργεί υποτυπωδώς και ένα μικρό μουσείο-εκθετήριο προσωπικών του αντικειμένων) 

Οικουμενικός Πατριάρχης Αθηναγόρας ο Α΄

Γέννηση:6 Απριλίου 1886

Τσαραπλανά (σημερινό Βασιλικό), Ήπειρος,τότε Οθωμανική Αυτοκρατορία

Θάνατος7 Ιουλίου 1972 (86 ετών)Φανάρι, Κωνσταντινούπολη,

Πρώην τίτλοι:

Μητροπολίτης Κερκύρας (1922-1930)

Αρχιεπίσκοπος Αμερικής (1930-1948)

Λόγια του:

“Εγώ προσωπικές χαρές δεν έχω. Έχω τις δικές σας χαρές. Κάθε μέρα συνομιλώ με όλους σας. Συνδιαλέγομαι με τον καθένα χωριστά. Και είναι εκατομμύρια αυτές οι μορφές, που καλύπτουν τη σκέψη μου…

Πολύ μ΄ αρέσει ο διάλογος. Γιατί περισσότερο μέρος από την ομιλία των ανθρώπων είναι το μυστήριο. Να δέχομαι κόσμο στο Γραφείο μου, το θεωρώ ευλογία. Θυμούμαι αυτό που μου έλεγαν οι χωριανοί στην πατρίδα μου, όταν ήμουν Διάκονος: “Ήλθαμε να κοιταχθούμε”. Να η φιλοσοφία της ζωής…

Κάθε νύκτα, κατεβαίνω στο νάρθηκα της Εκκλησίας, κι όταν όλοι εσείς κοιμάσθε, εγώ προσθέτω έναν ακόμη διάλογο στους διαλόγους μου, με τον Αφέντη τον Χριστό και την Κυρά την Παναγιά. Για σας. Όλους εσάς. Εδώ στην Αμερική, στην Αυστραλία, στην Ευρώπη, πανταχού.

Στη βαρειά μου ευθύνη, με ενισχύετε σεις, οι μεγάλοι Ρωμηοί, οι ίδιοι σ΄ όλη την Οικουμένη…”

 Ecumenical Patriarch Athenagoras Α΄

 Ecumenical patriarch Athinagoras was our fellow villager with the secular name Aristocles-Dimitrios Spyrou.

Birth: 6 April 1886Tsaraplasna (today's Vasiliko), Epirus, then Ottoman Empire

Death7 July 1972 (86 years old) Fanari, Constantinople

Former Titles:Metropolitan of Corfu (1922-1930)

Archbishop of America (1930-1948)

He said:"I have no personal joys. I have your own joys. Every day I talk to you all. I deal with each one separately. And there are millions of these forms that cover my thoughts ...I really like the dialogue. Why more of the people's speech is the mystery. To accept people in my office, I find it a blessing. I remember what the villagers said to me when I was a deacon: "We came to look." Do the philosophy of life ...Every night, I descend to the narthex of the Church, and when all of you sleep, I add another dialogue to my dialogues, with Lord Christ and Lord Panayia. For you. All of you. Here in America, Australia, Europe, ubiquitous.In my heavy responsibility, strengthen me, the great Romans, myself in all the Oikoumen ... 

Προτομή του κοσμεί τον προαύλιο χώρο του περικαλλούς Ι.Ν.Υπαπαντής του Χριστού του χωριού μας τον οποίο ανήγειρε το 1778 ο ιερομόναχος Ν. Ματσικάτης 

δαπανώντας 11.520 άσπρα.Πρόκειται για μεγάλων διαστάσεων τρίκλιτη βασιλική, με νάρθηκα-γυναικωνίτη. Ανακαινίσθηκε πιθανώς στα 1867-9. Στη δυτική του πλευρά διαφορφώνεται στο κάτω μέρος  λιθόκτιστο χαγιάτι με τοξοστοιχία.Το καμπαναριό είναι μεταγενέστερη προσθήκη,πλήρως εναρμονισμένη με τον υπόλοιπο ναό,δωρεά της οικογενείας  Σέχη Σεχόπουλου

Its bust adorns the courtyard of beauteous I.N.Ypapantis Christ of our village which was erected in 1778 by the monk N. Matsikatis

Spending 11,520 white. This is a large three-aisled basilica with a narthex-gyneconite. It was probably renovated in 1867-9. On the west side there is a stone-built loggia at the lower part with an archway. .

Εκτός αυτού,το Βασιλικό σεμνύνεται και γιά άλλα άξια τέκνα του επιφανή και αφανή,έναν υπουργό παιδείας και θρησκευμάτων,τον μακαριστό κυρό Χρήστου ( άσχετα αν υπήρξε υπουργός της επταετίας,το ακαδημαϊκό και θεολογικό έργο του  δεν αμφισβητήθηκε ποτέ και από κανέναν ) και έναν πολύ γνωστό jeune premier της χρυσής 10ετίας του Ελληνικού κινηματογράφου:τον Παύλο Λιάρο.

Θα τον αναγνωρίσουμε ως τον μεγάλο «γιό» του αξέχαστου όσο και ανεπανάληπτου Λάμπρου Κωνσταντάρα στον «στρίγγλο που έγινε αρνάκι» και ως τον «ανηψιό» του ιδίου στον αξεπέραστο «τζαναμπέτη».

Πολλοί ευεργέτες,μικρότερου ή μεγαλύτερου βεληνεκούς έλκουν επίσης την καταγωγή τους από αυτήν την ιστορική γωνιά του Πωγωνίου.
Γι αυτό το λόγο και στην είσοδο του χωριού στο εικονιζόμενο΄΄ Τσάβαλ’ τ’αλών’΄΄ με την υπέροχη θέα έχει ανεγερθεί μία στήλη ευγνωμώνως για κάποιους από τους πολλούς τοπικούς ευεργέτες,

Όλα αυτά βεβαίως ευλογημένα πρωτίστως με το ιερό χνάρι του Αγίου Εθνομάρτυρα Κοσμά του Αιτωλού ο οποίος στην μεγάλη του προεπαναστατική ιεραποστολή,επέρασε 2 φορές από τό Βασιλικό,τότε Τσαραπλανά,τον Απρίλιο τού 1777 καί τόν Οκτώβριο τού 1778. Κατά την δεύτερη επισκεψή του παρέμεινε στο χωριό για 6 ημέρες. Κατά τήν προσφιλή του τακτική σε όποιον τόπο έκανε επισκέψεις, επροσεύχετο παρουσία των κατοίκων στα σταυροδρόμια.Ετσι και στο Βασιλικό προσευχήθηκε παρουσία τών χωριανών σε 3 σταυροδρόμια: 1. στου Τσάβαλου τ΄αλώνι, 2.στον Αϊ Νικόλα καί 3. στην Αγία Παρασκευή στη θέση Καρυά όπου και έκανε προφητεία στό Δένδρο. Οι σιουμπάσηδες στη θέση Καρυά ζύγιζαν τη σοδειά των κατοίκων,για να υπολογίσουν το φόρο της δεκάτης, που εισέπρατε το Τουρκικό δημόσιο από τούς σκλαβωμένους Ελληνες,τότε εκεί ρωτήθηκε από τούς σκλάβους Τσαραπλανίτες ο Άγιος “πότε θά έρθει τό ποθούμενον (ή άπελευθέρωση)”. Αυτός απάντησε: “Τα βάσανα είναι πολλά ακόμα. Θυμηθείτε τα λόγια μου. Προσεύχεσθε,ενεργείτε και υπομένετε στέρεα”. Πήρε ένα παλούκι,το έβαλε στη σχισμή μιάς βελανιδιάς και είπε: “Αμα κλείσει το δένδρο και κλειστεί μέσα το παλούκι,τότε θα έρθει το ποθούμενον”. Η προφητεία του Ισαπόστολου και Εθναπόστολου επαληθεύτηκε κατά την διάκεια του πρώτου Βαλκανικού πολέμου 1912-1913. Τότε έκλεισε η σχισμή του Δένδρου,το παλούκι κλείστηκε μέσα στην σχισμή καί το Βασιλικό (Τσαραπλανά) όπως και όλη η σκλαβωμένη Ηπειρος απελευθερώθηκε.

Ακριβώς στο σημείο εκείνο όπου εκήρυξε και προεφήτευσε ο Άγιος,οι Τσαραπλανιώτες(Βασιλικιώτες),μόλις μαθεύτηκε ο μαρτυρικός θάνατός του στο χωριό Κολικόντασι του Μπερατίου Αλβανίας,έκτισαν προσκυνητάρι και αργότερα,μετά την επίσημη αγιοκατάταξη του Εθνομάρτυρος,ανήγειραν ένα μικρό ναό προς τιμήν του.
Από τότε κατ'έτος τιμάται δεόντως η μνήμη του,με πανηγυρικό εσπερινό την παραμονή  της  εορτής 23 Αυγούστου,ενώ ανήμερα,με θεία λειτουργία στον μεγάλο Ι.Ναό της Υπαπαντής και με λιτάνευση της ιεράς εικόνος του από την πλατεία όπου ευρίσκεται η "Υπαπαντή" μέχρι το λόφο του ναϋδρίου όπου και παραμένει για προσκύνημα.

Το 1990, το δένδρο ξεράθηκε και κάποιοι από το χωριό, το 2004 αποφάσισαν να το διασώσουν.Με τη βοήθεια του καθηγητή στο ΑΠΘ Γεωργίου Πεκλάρη, η βελανιδιά εκριζώθηκε και διεσώθη. Ο κορμός τοποθετήθηκε στο πέτρινο κτήριο, το οποίο εγκαινιάστηκε το 2010 ως Μουσείο παρουσία των τοπικών αρχών. 

Έκτοτε αποτελεί κόσμημα για το Βασιλικό και για όλο το Πωγώνι όχι μόνο για την ιστορική και θρησκευτική του σημασία αλλά και για τις υπέροχες τοιχογραφίες της ζωγράφου- αγιογράφυ Μαριάνθης Καλογιάννη οι οποίες εκτός από την αφήγηση του προαναφερθέντος γεγονότος αναπαριστούν

και σπάνιες εικόνες (παραδοσιακές στολές, ήθη,έθιμα,συνήθειες), κομμάτια της Πωγωνίσιας Παράδοσης.

Πηγή:https://www.visitpogoni.gr/archives/3789

Με επίκεντρο,λοιπόν, το 3ήμερο αυτό πανηγύρι του Αγίου Εθνομάρτυρος και Ισαποστόλου Κοσμά του Αιτωλού στις 24 Αυγούστου,αρκετές ημέρες πριν και ελάχιστες μετά το χωριό ζωντανεύει  θυμίζοντας κάτι απ'την παλιά αίγλη του πριν η μεγάλες μάστιγες της αστυφιλίας και μετέπειτα της κρίσης τραυματίσουν ευτυχώς όχι θανάσιμα αυτή την ζωντανή παράδοση.

 Η καθ'ολοκληρίαν πλακόστρωτη και δεντροσκέπαστη(φλαμουριές και πλατάνια) πλατεία του 

χωριού με τα χαρακτηριστικά "δημοτικά" κτίσματα,απολύτως παραδοσιακής Ηπειρώτικης αρχιτεκτονικής,έτοιμη κατά πάντα να υποδεχτεί τους πολυπληθείς πανηγυριώτες επί ένα τριήμερο.

Θέα από το ύψωμα Γκράτιστα





Στην Γκράτιστα

 Για την κυρα-Βασιλική το χαμόγελο είναι μόνιμο στα χείλη παρά την σκληρή εργασία και μοναξιά

Réception

Ο Άγιος Γεώργιος είναι μία από τις συνολικά 16 εκκλησίες που υπάρχουν στον ευρύτερο χώρο του Βασιλικού.Χρονολογείται από την βυζαντινή-μεταβυζαντινή περίοδο και μαρτυρεί μαζί με άλλα ιστορικά μνημεία την μακραίωνη ιστορία του χωριού. 

Σχετικά προσφάτως αναπαλαιώθηκε ενώ ταυτοχρόνως διαμορφώθηκε και ο περιβάλλων χώρος προσφέροντας μία απέραντη,απολαυστική και συναρπαστική θέα του Πωγωνίου.

 Επισήμως δεν  έχει απονεμηθεί στο Βασιλικό ο τίτλος του παραδοσιακού ή προστατευόμενου 

οικισμού,Όμως,όπως μπορεί ο καθένας να δεί στις εικόνες,όλα τα σπίτια του είναι γνήσια πέτρινα(όχι τσιμεντένια με πέτρινη επένδυση όπως τα σύγχρονα στα Ζαγοροχώρα),το αρχικό σχέδιο διατηρείται αναλλοίωτο εδώ και 150-200 χρόνια και,κυρίως συντηρούνται,όχι από "επιδοτήσεις" ή θαλασσοδάνεια,αλλά αποκλειστικά από την προκοπή,το μεράκι και την αγάπη των Βασιλικιωτών ιδιοκτητών τους.

Στις παράλληλες αναρτήσεις επιχειρείται και μία πλησιέστερη ματιά στην αρχιτεκτονική παράδοση του χωριού και στην ζωή των λιγοστών μονίμων κατοίκων του,διπόδων και....τετραπόδων!

Το υπέροχο και επιβλητικό σε μέγεθος λιθόκτιστο Δημοτικό σχολείο του χωριού το οποίο,μπορεί βέβαια να κάνει πολλά χρόνια ακόμη να δεί παιδιά στα θρανία και τις αυλές του,αξιοποιήθηκε όμως 

τουλάχιστον προσφάτως από τον νεοϊδρυθέντα πολιτιστικό σύλλογο ως χώρος ποικίλων εκδηλώσεων

 

Ηπειρώτικη τυρόπιτα στην υπαίθρια λόγω καλοκαιριού "μασίνα"

Xαρακτηριστική φυσιογνωμία του χωριού ο καλοκάγαθος Λάζος

Λίγο έξω από το χωριό μας,στου Σακογιάννη τη ράχη (πασίγνωστη από το σχετικό δημοτικό τραγούδι και την συνοδευτική ερωτική ιστορία) βρίσκεται από το 1995 το εικονιζόμενο εκκλησάκι στο οποίο τιμάται η Αγία Μεγαλομάρτυς Μαρίνα.

Είχαμε την ευλογία να παρευρεθούμε με την σύζυγο στα θυρανοίξια του  ναϋδρίου τα οποία ετέλεσε ο τότε νεοενθρονισθείς Μητροπολίτης Δρυϊνουπόλεως,Πωγωνιανής και Κονίτσης κ.κ. Ανδρέας,άξιος διάδοχος του μακαριστού Σεβαστιανού,μορφής του Βορειοηπειρωτικού αγώνα.