Ιερά Μονή Τσούκας Ελληνικό Ιωαννίνων

Η Ιερά Μονή Τσούκας, αφιερωμένη στο Γενέθλιο της Θεοτόκου βρίσκεται στον ομώνυμο λόφο, σε υψόμετρο 760 μέτρων, κοντά στην κοινότητα Ελληνικό(Λοζέτσο) στη Δημοτική Ενότητα Κατσανοχωρίων.

Σύμφωνα με την παράδοση το μοναστήρι ιδρύθηκε στα 1190 από τον αυτοκράτορα Ισαάκιο Β’ Άγγελο, καταστράφηκε το 1736 και ανακαινίσθηκε το 1779.

Πρόκειται για το μεγαλύτερο προσκύνημα του νομού Ιωαννίνων και το πανηγύρι της στις 8 Σεπτεμβρίου συγκεντρώνει σημαντικό αριθμό προσκυνητών. Γνώρισε μεγάλη ακμή την εποχή του Δεσποτάτου της Ηπείρου και έγινε κέντρο θρησκευτικό και εθνικό (το 1821 και σε όλους τους εθνικούς αγώνες, ήταν καταφύγιο των επαναστατημένων ραγιάδων).

Η παράδοση αναφέρει ότι στο βράχο Τσούκα βρέθηκε μία εικόνα της Παναγίας και οι Λοζετσινοί, δηλαδή οι κάτοικοι του Ελληνικού, έκτισαν ένα εκκλησάκι στο λόφο της Αγ. Μαρίνας και την τοποθέτησαν στο εσωτερικό του. Η εικόνα όμως κάθε βράδυ μεταφερόταν στην Τσούκα υποδεικνύοντας με τον τρόπο αυτό την τοποθεσία ανέγερσης του Μοναστηριού. Πήρε το όνομά της από την κορυφή του λόφου που είναι χτισμένη, καθώς «Τσιούκα Ανάλτα» στα βλάχικα σημαίνει «υψηλή κορυφή».

Η Μονή έχει φρουριακό χαρακτήρα. Η είσοδος στον υψηλό περίβολο κοσμείται με λιθανάγλυφα. Κελιά υπάρχουν στη νοτιοδυτική και βόρεια πλευρά (στο μεγαλύτερο μέρος τους κτίσματα του 18ου-19ου αι.), τα οποία έχουν αναστηλωθεί τα τελευταία χρόνια. Μία στέρνα με στέγαστρο βρίσκεται στη νοτιοδυτική πλευρά του καθολικού. Το ηπειρώτικο έθιμο «θέλει», μετά από τάμα,  η εκκλησία  να «ζώνεται», με κερί.΄Ετσι το κακό «ξορκίζεται» και η υγεία, η ευημερία, και η ευτεκνία της οικογένειας «προστατεύεται»…Το λιθόκτιστο κωδωνοστάσιο είναι του 1866, σύμφωνα με την επιγραφή που φέρει.

Το καθολικό κτίστηκε πιθανόν στα τέλη του 17ου αι., στον αθωνίτικο τύπο (μονόχωρος ναός με χορούς) με προστώο δυτικά. Στο εσωτερικό επιγραφή στο υπέρθυρο (σήμερα δε διακρίνεται) αναφέρει ότι ο ναός "ιστορήθη" με δαπάνη του κτήτορα Αλεξίου Παπαϊωάννου και "εχρυσώθη" το 1779 από τον Αθ. Ιωάννου, ιερέα από το Καπέσοβο. Οι τοιχογραφίες έχουν καλυφθεί από την αιθάλη, διακρίνονται όμως τα ανάγλυφα φωτοστέφανα των μορφών. Το αξιόλογο ξυλόγλυπτο τέμπλο του ναού χρονολογείται τον 18ο αι. και φέρει έξεργο φυτικό διάκοσμο.

Στη νότια πλευρά της Μονής κοντά στην ανατολική είσοδο υπάρχει το παρεκκλήσι της Παναγίας, που υπέστη σημαντικές καταστροφές από πυρκαγιά.

The Tsoukas Monastery is the largest pilgrimage of the prefecture of Ioannina and its feast on September 8 gathers a considerable number of pilgrims. He met great prosperity at the time of the Despotate of Epirus and became a religious and national center (in 1821 and in all the national struggles, he was a refuge of the rebellious ragas).

Tradition says that a picture of Panagia was found on the Tsouka rock and the Lozetsans, the inhabitants of Elliniko, built a chapel on the hill of Ag. Marina and placed it inside. The image, however, was transported to Tsouka every night, thus indicating the location of the monastery's erection. It took its name from the top of the hill that is built, as "Tsukaka Antalta" in the Vlach means "high peak".

The monastery has a fortress character. Entrance to the high enclosure is adorned with stone relief. Cells exist on the southwest and northern side (mostly buildings from the 18th-19th century), which have been restored in recent years. A shed with a shelter is located on the southwest side of the katholikon. The Epirus custom "wants", after a tune, the church to be "worn out" with a candle. So the evil is "exhausted" and the health, prosperity and welfare of the family "protected" ... The stone-built bell tower is of 1866 , according to the inscription it carries.

The katholikon was probably built at the end of the 17th century, in the Athonite press (a one-room temple with dances) with a portico west. Inside the inscription on the lintel (today not distinguished) states that the temple was "preserved" at the expense of the founder Alexios Papaioannou and was "golden" in 1779 by Athanasios Ioannou, a priest from Kapesovo. The frescoes have been covered with soot, but the reliefs of the figures are distinguished. The remarkable wood-carved temple of the temple dates back to the 18th century. and carries an elaborate floral decoration.

On the southern side of the monastery, near the eastern entrance, there is the chapel of the Virgin Mary, which suffered major fire damage.

Σύμφωνα με τον ποιητή Κ. Κρυστάλλη το μοναστήρι ήταν φημισμένο για το ιαματικό του νερό.

According to poet K. Crystalli the monastery was famous for its healing water.

Στο πίσω μέρος της μονής ο επισκέπτης και προσκυνητής της μονής μπορεί να θαυμάσει τη χαράδρα του Αράχθου ποταμού που έχει χαρακτηριστεί ως τοπίο ιδιαιτέρου φυσικού κάλλους.  Η θέα από εκεί είναι απλά μαγευτική.

At the back of the monastery, the visitor and pilgrim of the monastery can admire the Arachthos River ravine, which has been described as a landscape of a special natural beauty. The view from there is simply magnificent.